Toplumda “hastalık hastalığı” olarak bilinen hastalık anksiyetesi, diğer bir adıyla hipokondriyazis, bireylerin sağlık durumları hakkında aşırı ve sürekli bir endişe yaşadığı psikolojik bir bozukluktur. Hasta olma korkusu yaşayan kişinin sağlık konusunda kaygısı çok fazladır, kişi kolayca sağlık durumu konusunda tedirgin olur.Kişinin bedensel tetikleyicilerini, fiziksel semptomlarını katastrofize ederek (felaketleştirerek) ciddi bir hastalığın işareti olarak görmesi kişiyi sürekli sağlığıyla ilgili endişeli halde bırakır. Bu makalede, hastalık anksiyetesinin ne olduğunu, DSM-5 tanı kriterlerini, belirtilerini, nedenlerini ve tedavi yöntemlerini ele alacağız.
Hastalık Anksiyetesi Nedir?
Hastalık anksiyetesi, kişinin sağlığıyla ilgili sürekli ve yoğun bir kaygı yaşadığı bir durumdur. Korkunun sebebi genellikle iki şekildedir:
1-Hastalığa yakalanma korkusu
2- Bir hastalığın var olduğuna ilişkin korkudur.
Kişi, genellikle fiziksel semptomları normalden fazla önemser ve bunları ciddi bir hastalığın belirtisi olarak değerlendirir. Bu durum, fiziksel hastalıklar hakkında endişe duyan, ancak tıbbi testler ve doktor değerlendirmeleri sonucunda herhangi bir fiziksel sağlık problemi bulunmayan bireylerde görülür. Kişi doktorların, çevresindeki kişilerin kendisini anlamadığını hissederek sık sık hayalkırıklığı ve öfke yaşayabilir.
Hastalık kaygısı yaşayan kişi endişeyle baş etmek için genellikle kendisinde olduğunu düşündüğü hastalıkları internetten araştırırak, tıbbi bakım arayışına girerek, sık sık doktora giderek ya da tetkikler yaptırırarak güvence arayışına girer yada hiç doktora gitmeyerek kaçınır. Kendisinde kötü bir hastalığın olmasından korkan kişi, tek bir doktora güvenmekte de zorlanabilir. Dolayısıyla sık sık doktor değiştirebilir. Güvence arayışı ve kaçınma davranışları ne kadar yararlı gibi görünse de endişenin sıklığını ve şiddetini arttırıcı yararsız baş etme stratejileridir.
Hastalık Anksiyetesi DSM-5 Tanı Kriterleri
DSM-5 (Amerikan Psikiyatri Derneği’nin Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı, Beşinci Baskı) hastalık anksiyetesi için belirli tanı kriterleri sunar. Bu kriterler şunlardır:
- Aşırı Sağlık Kaygısı: Kişi, sürekli olarak ciddi bir hastalık geliştirme konusunda aşırı ve yoğun bir endişe taşır.
- Semptomları Yorumlama: Kişi, küçük fiziksel semptomları veya vücut fonksiyonlarındaki değişiklikleri ciddi bir hastalığın belirtisi olarak değerlendirir.
- Tıbbi Testler ve Doktor Ziyaretleri: Kişi, bu endişelerini hafifletmek için sık sık tıbbi testler yaptırabilir veya doktorlara başvurabilir. Ancak, yapılan testler genellikle sonuçsuz kalır.
- Süre: Bu endişe ve kaygılar genellikle uzun süreli olup, en az 6 ay boyunca devam eder.
- Kişisel ve Sosyal İşlevsellik: Bu durum, bireyin günlük yaşamını ve işlevselliğini olumsuz yönde etkiler.
- Fiziksel Bozuklukların Olmaması: Kaygının sebebi olan fiziksel semptomlar, başka bir tıbbi bozukluktan kaynaklanmaz.
Hastalık Anksiyetesinin Belirtileri
Hastalık anksiyetesi çeşitli belirtilerle kendini gösterebilir. Bu belirtiler arasında şunlar bulunur:
- Aşırı Endişe ve Kaygı: Küçük sağlık sorunları veya semptomları hakkında yoğun endişe ve kaygı.
- Sürekli Araştırma ve İnceleme: Sağlık durumuyla ilgili sürekli bilgi arayışı ve semptomların detaylı incelenmesi.
- Sık Doktor Ziyaretleri: Sağlık kaygısını gidermek için düzenli olarak doktor ziyaretleri ve tıbbi testler yaptırma.
- Fiziksel Semptomlar: Kaygı nedeniyle vücutta çeşitli fiziksel semptomların ortaya çıkması, ancak bu semptomların tıbbi testlerle doğrulanmaması.
- Sosyal ve İşlevsel Problemler: Kaygının günlük yaşamda işlevselliği ve sosyal ilişkileri olumsuz yönde etkilemesi.
Hastalık Anksiyetesi Neden Oluşur?
Hastalık anksiyetesi, genellikle birden fazla faktörün etkileşimi sonucunda ortaya çıkar. Bu faktörler şunları içerebilir:
- Genetik ve Biyolojik Faktörler: Ailede anksiyete bozuklukları öyküsü olan bireylerde hastalık anksiyetesi gelişme riski daha yüksek olabilir.
- Psikolojik Faktörler: Geçmişte yaşanan travmatik sağlık olayları veya ciddi hastalık deneyimleri, kişide hastalık kaygısının gelişmesine yol açabilir.
- Kişilik Özellikleri: Mükemmeliyetçilik ve aşırı endişe eğilimleri gibi kişilik özellikleri hastalık anksiyetesinin gelişimine katkıda bulunabilir.
- Sosyal ve Çevresel Faktörler: Sağlık hakkında aşırı bilgi edinme, sosyal çevrenin sağlıkla ilgili sürekli uyarılar yapması veya stresli yaşam olayları hastalık anksiyetesine neden olabilir.
Hastalık Anksiyetesinin Tedavisi
Hastalık anksiyetesi tedavi edilebilir bir durumdur ve genellikle çeşitli yöntemler kullanılarak yönetilir:
- Psikoterapi: Bilişsel-davranışçı terapi (BDT) en etkili tedavi yöntemlerinden biridir. BDT, kişilerin sağlık kaygılarını yeniden değerlendirmelerine ve bu kaygılarla başa çıkma stratejileri geliştirmelerine yardımcı olur.
- İlaç Tedavisi: Anksiyete bozukluklarını yönetmeye yardımcı olan antidepresanlar veya anksiyolitik ilaçlar, bazı durumlarda reçete edilebilir.
- Sağlık Eğitimi: Sağlıkla ilgili bilgi edinme ve yanlış anlamaların düzeltilmesi, hastalık kaygısını azaltabilir.
- Stres Yönetimi ve Gevşeme Teknikleri: Yoga, meditasyon ve derin nefes alma gibi stres yönetimi teknikleri, kaygının azaltılmasına yardımcı olabilir.
- Destek Grupları: Benzer deneyimlere sahip bireylerle yapılan grup terapileri, kişinin kendini yalnız hissetmemesine yardımcı olabilir.
Sonuç
Hastalık anksiyetesi, kişinin sağlık durumu hakkında sürekli ve yoğun endişe yaşadığı bir durumdur ve hem psikolojik hem de fiziksel etkileri olabilir. DSM-5’te tanımlanan kriterler doğrultusunda tanı konulabilir ve etkili tedavi yöntemleri ile yönetilebilir. Psikoterapi, ilaç tedavisi ve stres yönetimi gibi çeşitli yaklaşımlar, hastalık anksiyetesinin tedavisinde önemli rol oynar. Eğer hastalık anksiyetesi belirtileri yaşıyorsanız, bir mental sağlık profesyoneline başvurmak, durumunuzu yönetmenize ve yaşam kalitenizi artırmanıza yardımcı olabilir.
Psikolog Ferda Bayazıt
Oda Psikoloji
İletişim: +90 5558801793
