Obsesif Kompulsif Bozukluk Nedir?
Obsesif Kompulsif Bozukluk (OKB), kişide kaygı ve sıkıntı uyandıran tekrarlayan obsesyonlar (sürekli zihinsel düşünceler, endişeler) ve bu obsesyonları azaltmaya yönelik geliştirdiği tekrarlayıcı kompulsiyonlar (ritüeller) ile karakterize edilen bir anksiyete bozukluğudur. Toplumda “takıntı hastalığı” olarak da anılmaktadır.
Obsesyon (saplantı, takıntı, zorlantı) Nedir?
Kişinin isteği dışında ısrarlı ve sürekli bir şekilde aklına gelen, belirgin bir sıkıntıya ya da kaygıya neden olan, yineleyici ve sürekli düşünce, dürtü ya da imgeler olarak tanımlanmıştır. Genellikle bu düşünceler kişiye anlamsız ve saçma gelir.
Kompulsiyon (zorlantı) Nedir?
Kişinin, obsesyonlarına tepki olarak ya da katı kurallara göre gerçekleştirmek zorunda olduğunu hissettiği, yineleyici davranışlar (örneğin yıkama, kontrol) ya da zihinsel eylemlerdir(örneğin sayı sayma). Kompulsiyonlar, obsesyonların getirdiği rahatsızlığı azaltmak için başlar ama daha sonra denetlenemez hale gelerek kompulsiyonun kendisi sorun olmaya başlar.
Bu düşünce ve davranışlar, kişi tarafından anlamsız ve saçma bulunur, zihinden uzaklaştırılmaya çalışılır ama uzaklaştırma çabaları hastalığın sürmesine sebep olur.
Tarihte ve sanatta da obsesif kompülsif bozukluğun yansımalarını görmekteyiz. Shakespeare’in Macbeth eserinde, Lady Macbet’in etkilemesi ile kocası, kral Duncanı’ı öldürür. Daha sonra Macbeth ellerini yıkamaya ve temizlenmediğini düşünmeye başlar. “Arabistan’ın tüm sabunları getirilse de bu ellerin kirlerini temizleyemez” der.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Ne Sıklıkla, Kimlerde Görülür?
Obsesif kompulsif bozukluğun yaşam boyu yaygınlığı %2-3’tür.Yani her 100 kişiden 2-3’ünde görüldüğü saptanmıştır.
Bazı çalışmalarda kadınlarda daha sık görüldüğü gösterilmişken, bazılarında kadınlarda ve erkeklerde eşit görüldüğü bulunmuştur.
Başlangıç yaşı genellikle 18-25 yaşları arasındadır. Çocuklukta da başlayabilmektedir. Erkeklerde kadınlara göre daha geç yaşta başlamaktadır. Kadınlarda kompülsif el yıkama daha çok saptanırken, erkeklerde cinsellikle ilgili obsesyonların daha çok olduğu saptanmıştır.
Obsesif Kompulsif Bozukluk Neden Ortaya Çıkar? Sebepleri Nelerdir?
1-Genetik nedenler
Obsesif kompulsif bozukluğu olan kişilerin birinci derece yakınlarında bu hastalık daha sık görülmektedir.
2-Serotonin ve Dopaminin Rolü
Serotonin ve dopamin üzerinden etki eden ilaçların hastalığın belirtilerini hafifletmesi, okb de bu maddelerinin rolü olduğunu göstermektedir.
3-Otoimmün Hastalıklar
Çocuklukta geçirilen bazı enfeksiyonlar sonrasında oluşan otoimmün bozuklukların bu hastalığa yol açabildiği gösterilmiştir.
4-Çocukluk travmaları
Çocukluğunda özellikle cinsel travma yaşayan bireylerin bu bozukluğa daha yatkın olduğu gösterilmiş.
5-Toplumsal Sebepler ve Kişilik özellikleri
Titiz, kuralcı, mükemmeliyetçi özelliklere sahip olan kişiler OKB’ye yatkın kişiler olarak değerlendirilmektedir. Daha kuralcı ve disiplinci eğitim veren toplumlarda da bu bozukluk daha sık saptanmaktadır.
Obsesif Kompulsif Bozukluğun Belirtileri Nelerdir?
- Bulaşma Obsesyonu ve Temizlik Kompulsiyonu: Örneğin kişi ellerini yıkamasına, banyo yapmasına rağmen temiz olamamış gibi hisseder.
- Kuşku obsesyonu ve kontrol kompulsiyonu: Örneğin kapıyı, camı, ocağı kapatıp kapatmadığına dair emin olamama obsesyonu ve geri dönüp tekrar kontrol etme kompulsiyonu olabilir.
- Saldırganlık obsesyonu: Başkasına zarar verir miyim, kendimi atar mıyım gibi düşünceler olabilir.
- Cinsel içerikli obsesyonlar: Örneğin tanıdığı birisinden, bir çocuktan tahrik oldum mu gibi düşünceleri cinsel görüntüler olabilir. Cinsel obsesyonlar kişiye çok rahatsızlık verebilir.
- Dini içerikli obsesyonlar: Allaha küfür ettim mi, günahkar mı oldum, dinden mi çıktım gibi şüpheler olabilir.
- Simetri/düzen obsesyon ve kompulsiyonları: Eşyaların yerini düzeltme ihtiyacı olabilir.
- Sayma kompulsiyonları: Örneğin başıma bir şey gelmemesi için 20’ye kadar saymam gerekir, bütün eylemlerimi 3’ün katlarında yapmazsam başıma kötü bir şey gibi düşünceler olabilir.
- Biriktirme ve saklama kompulsiyonları: İleride gerekli olabilir diye kullanmayacağı birçok eşyayı biriktirme ve istiflemedir.
Obsesif Kompulsif Bozukluğun Tedavisi Nedir?
OKB kendi kendine geçmeyen ruhsal bir rahatsızlıktır. Obsesif kompulsif bozukluğun tedavisinde ilaç tedavileri ve psikoterapi kullanılmaktadır. İlaç tedavisi olarak antidepresan ilaçlarla başlanmakla birlikte ekleme tedavileri de mevcuttur.
Bu hastalıkta ilaçlar depresyon ve anksiyete tedavisine göre daha yüksek dozlu ve daha uzun süreli kullanılabilmektedir. Bilişsel davranışçı terapide basamaklı alıştırma yöntemleri ile oldukça başarılı sonuçlar alınmaktadır.
Bilişsel Davranışçı Terapi ile Obsesif Kompulsif Bozukluk Tedavisi Nasıldır?
Obsesif Kompulsif Bozukluğun Bilişsel Davranışçı Terapi ile tedavisi oldukça etkili bulunmuştur. BDT, OKB’li bireylerin düşünce süreçlerini ve bu düşüncelere bağlı olarak ortaya çıkan davranışları değiştirmeyi amaçlar. Tedavi sürecinde, terapist ve birey birlikte obsesyonları ve kompulsiyonları tanımlar, bu düşünce ve davranışların nasıl birbirine bağlı olduğunu anlar. Ardından, bireyin obsesif düşünceleriyle ilgili yanlış inançlarını sorgulayarak, gerçekçi ve sağlıklı düşünce kalıplarını geliştirmeye yönelik çalışmalar yapılır.
Kompulsiyonların tedavisi ise adım adım gerçekleşir. Birey, korkularıyla yüzleşmeye yönlendirilir ve bu korkulara karşı koyma stratejileri geliştirmeye teşvik edilir. Bu, kişinin kompulsif davranışlarına olan bağımlılığını azaltmaya ve sonunda ortadan kaldırmaya yönelik bir süreçtir.
BDT’nin temel prensiplerinden biri, bireyin obsesyon ve kompulsiyonlarıyla baş etmekte daha esnek, sağlıklı ve etkili yöntemleri öğrenmesini sağlamaktır. Bu süreç obsesif kompulsif bozukluk alanında uzman bir terapist rehberliğinde, OKB semptomlarını azaltmada ve bireyin yaşam kalitesini artırmada önemli bir rol oynar.
Eğer Obsesif Kompulsif Bozukluğun sizde olabileceğinden şüpheleniyorsanız bir psikiyatri uzmanına ya da alanında uzman psikoloğa başvurmanız belirtilerle baş etmenize ve bu rahatsızlığın yarattığı bunaltıcı ruh halinden çıkmanıza yardımcı olacaktır.
